THE ORIGIN OF WOMEN CREATION IN THE PERSPECTIVE OF SUFI COMMENTARY

Authors

  • Norhidayat Norhidayat UIN Antasari Banjarmasin

DOI:

https://doi.org/10.18592/khazanah.v15i1.1129

Keywords:

Subordination, Sufi Interpretation, Adam’s Ribs

Abstract

Jika sebagian kalangan feminis muslim menolak riwayat hadis yang menyebutkan tulang rusuk sebagai asal-usul kejadian perempuan pertama kali karena secara tidak langsung menyimbolkan posisi sub-ordinasi bagi perempuan, sebagian kaum sufi, justru memanfaatkan riwayat tersebut dalam penjelasan mereka dan memaknainya secara positif.  Kaum sufi justru menilainya sebagai simbol saling ketergantungan, cinta kasih, dan keberpasangan antara laki-laki dan perempuan. Penulis dalam tulisan ini menyimpulkan bahwa dalam pandangan kaum sufi, perempuan semenjak awal penciptaannya telah ditakdirkan untuk menjadi pasangan bagi laki-laki, sehingga antara keduanya jadi saling melengkapi dan saling ketergantungan. Pandangan ini, tentu saja menepis anggapan tentang subordinasi bagi perempuan.  Pandangan kaum sufi dalam kasus ini sejalan dengan apa yang dikemukakan oleh kaum feminis muslim kontemporer. Namun demikian, berbeda dengan langkah yang diambil sebagian feminis muslim kontemporer, kaum sufi pada umumnya lebih memilih menggunakan ta’wȋl sehingga memberi makna positif ketika memahami hadis-hadis yang menyebutkan asal usul penciptaan perempuan ketimbang mereka harus mencurigai para periwayatnya atau bahkan menganulir hadis-hadis Nabi yang dinilai sahȋh oleh mayoritas ulama.If some Muslim feminists reject the tradition that argues that the Prophet Adam’s ribs as the origin of the first female event for it indirectly symbolizes the subordinate positions for women, some Sufis instead use the narratives in their explanations and positively interpret them. The Sufis judged the notion as a symbol of interdependence, love, and belonging between men and women. The writer in this paper concludes that in the view of the Sufis, women, since the beginning of their creation, have been destined to become a partner for men, so that between the two become complementary and interdependent. This view, of course, dismisses the notion of women’s subordination. The Sufi’s view in this case is in line with what contemporary Muslim feminists have argued. However, in contrast to the steps taken by some contemporary Muslim feminists, Sufis generally prefer to use the ta'wȋl to provide a positive meaning in understanding the traditions which mention the origin of women's creation rather than to suspect their narrators or even annul The Prophet hadiths considered valid (sahȋh) by the majority of scholars. 

References

Ȃbȃdȋ, Abȋ al-Thayyib Muhammad Shams al-Haq al-‘Azhȋm. ‘Aun al-Ma‘bȗd Syarh Sunan Abȋ Dȃud, juz 1. Madinah: al-Maktabah al-Salfiyyah, 1968

Alkitab, Lembaga Alkitab Indonesia Jakarta 2001

Al-Alȗsȋ, Abȗ al-Fadhl Syihȃb al-Dȋn al-Sayyȋd Mahmȗd. Rȗh al-Ma‘ȃnȋ fȋ Tafsȋr al-Qur’ȃn al-‘Azȋm wa al-Sab‘i al-Matsȃnȋ, juz 4. Beirut: Dȃr Ihyȃ al-Turȃts al-‘Arabȋ, t.th.

Amrullah, Eva F. “Beyond Equity: Diskursus Sufisme, Perempuan, dan al-Qur’ȃn”, dalam Jurnal Studi al-Qur’ȃn, vol II, No. 1, 2007.

Al-Andalȗsȋ, Abȗ Muhammad ‘Abd al-Haqq bin Ghȃlib bin ‘Athȋyah. al-Muharrar al-Wajȋz fȋ Tafsȋr al-Kitȃb al-‘Azȋz, juz 2. Beirut: Dȃr al-Kutub al-’Ilmȋyah, 2001.

Anwar, Etin. Gender and Self in Islam. New York: Routledge, 2006.

Barlas, Asma. “Women’s readings of the Qur’ȃn,” dalam Jane Dammen McAuliffe (ed.), The Cambridge Companion to The Qur’ȃn. New York: Cambridge University Press, 2006.

Al-Dzahabȋ, Muhammad Husain al-Isrȃ’ȋliyyȃt fȋ at-Tafsȋr wa al-Hadis. Kairo: Maktabah Wahbah, 1986

Fathurrahman, Kautsar Azhari Noer dan Oman. “Pria-Wanita sebagai Korespondensi Kosmis: Perempuan dalam Literatur Tasawuf”, dalam Ali Munhanif (ed.), Mutiara Terpendam: Perempuan dalam Literatur Islam Klasik. Jakarta: PT. Gramedia Pustaka Utama, 2002.

Gusmian, Islah. Khazanah Tafsir Indonesia dari Hermeneutika hingga Ideologi. Jakarta: Teraju, 2003.

Hasan, Hamka. Tafsir Jender: Studi Perbandingan antara Tokoh Indonesia dan Mesir. Jakarta: Badan Litbang & Diklat Departemen Agama RI, 2009.

Al-Hasanȋ, Ahmad bin Muhammad bin al-Mahdȋ Ibn ‘Ajȋbah. al-Bahr al-Madȋd fȋ Tafsȋr al-Qur’ȃn al-Majȋd, jilid 5. Beirut: Dȃr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 2005.

Hassan, Fatima Mernissi dan Riffat. Setara di Hadapan Allah, Relasi Laki-laki dan Perempuan dalam Tradisi Islam Pasca Patriarki, terj. Oleh Tim LSPPA. Yogyakarta: LSPPA, 1995.

Ibn ‘Arabȋ, Muhy al-Dȋn. al-Futȗhȃt al-Makkiyah, jilid 1. Beirut: Dȃr Ṣhȃdir, 2004.

Ibn Katsȋr, Abȗ al-Fidȃ’ Ismȃ‘ȋl bin al-Khathȋb Abȋ Hafsh ‘Umar. Tafsȋr al-Qur’ȃn al-‘Azhȋm, jilid 1. Kairo: Maktabah al-Tsaqȃfȋ, 2001.

Khalȋfah, Ibrȃhȋm ‘Abd al-Rahmȃn Muhammad. Dirȃsȃt fȋ Manȃhij al-Mufassirȋn. Kairo: Maktabah al-Azhariyah, 1979.

Al-Marȃghȋ, Ahmad Mustafȃ. Tafsȋr al-Marȃghȋ, juz 4. Mesir: Mustafȃ al-Bȃbȋ al-Halabȋ wa Awlȃduh, 1946.

Mernissi, Fatima. Women and Islam: An Historical and Theological Enquiry. Oxford: Basil Blackwell, 1991.

Muhsin, Amina Wadud. Qur’an and Woman, Kuala Lumpur: Fajar Bakti Sdn. Bhd., 1992.

Murata, Sachiko. The Tao of Islam: A Sourcebook on Gender Relationship in Islamic Though. Albany, New York: State University of New York Press, 1992.

Najib, Agus Moh. “Penciptaan Perempuan dari Tulang Rusuk Laki-laki?”, dalam Hamim Ilyas et al., Perempuan Tertindas? Kajian Hadis-hadis“Misoginis”, Yogyakarta: eLSAQ Press & PSW UIN Sunan Kalijaga, 2008.

Nasaruddin Umar, Paradigma Baru Teologi Perempuan. Jakarta: PT. Fikahati Aneska, 2000.

Noer, Kautsar Azhari. Tasawuf Perenial:Kearifan Kritis Kaum Sufi. Jakarta: PT Serambi Ilmu Semesta, 2003.

Noerhadi, Toeti Heraty. “Dilema Budaya Wanita Islam Masa Kini,” dalam Johan Hendrik Meuleman dan Lies M. Marcoes-Natsir (redaktur), Wanita Islam Indonesia dalam Kajian Tekstual dan Kontekstual: Kumpulan Makalah Seminar. Jakarta: INIS, 1993.

Al-Qȃsimȋ, Muhammad Jamȃl al-Dȋn. Mahȃsin al-Ta’wȋl, jilid 5. Kairo: Dȃr Ihyȃ’ al-Kutub al-‘Arabȋyah, 1957.

Al-Qurthubȋ, Abȗ ‘Abd Allȃh Muhammad bin Ahmad bin Abȗ Bakr. al-Jȃmi' li Ahkȃm al-Qur’ȃn, juz 6. Beirut: Mu’assasah al-Risȃlah, 2006.

Al-Qusyairȋ, ‘Abd al-Karȋm bin Hawȃzan bin ‘Abd al-Malik al-Naisȃbȗrȋ. Tafsȋr al-Qusyairȋ al-Musammȃ Lathȃ’if al-Isyȃrȃt, juz 2 & 5. Kairo: al-Maktabah al-Taufȋqiyyah, 1999.

Al-Rȃzȋ, Abȗ ‘Abd Allȃh Muhammad bin al-Husain al-Thabaristȃnȋ. Mafȃtȋh al-Ghaib, juz 9 Beirut: Dȃr al-Fikr, 1981.

Ridhȃ, Muhammad Rasyȋd. Tafsȋr al-Manȃr, jilid 4. Mesir: al-Hai’ah al-Mishriyyah li al-Kitȃb, 1973.

Al-Rȗmȋ, Fahd bin ‘Abd al-Rahmȃn bin Sulaimȃn. Manhaj al-Madrasah al-‘Aqliyyah al-Hadȋtsah fȋ al-Tafsȋr, juz 1. Riyȃdh: Idȃrȃt al-Buhȗts al-‘Ilmiyyah wa al-Iftȃ’ wa al-Da‘wah wa al-Irsyȃd, 1983.

Schimmel, Annemarie. Mystical Dimensions of Islam, Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1981.

Shihab, M. Quraish Tafsȋr al-Mishbȃh: Pesan, Kesan, dan Keserasian al-Qur’an, juz 2. Jakarta: Lentera Hati, 2002.

Subhan, Zaitunah. Tafsir Kebencian: Studi Bias Gender dalam Tafsir Qur’an. Yogyakarta: Lkis, 1999..

Al-Sulamȋ, Abȗ ‘Abd al-Rahmȃn Muhammad bin al-Husain bin Mȗsȃ al-Azdȋ. Haqȃ’iq al-Tafsȋr, juz 1. Beirut: Dȃr al-Kutub al-‘Ilmȋyah, 2001

Al-Thabarȋ, Abȗ Ja‘far Muhammad bin Jarȋr bin Yazȋd. Jȃmi‘ al-Bayȃn ‘an Ta’wȋl Ay al-Qur’ȃn, juz 6. Kairo: Markaz al-Buhȗts wa al-Dirȃsȃt al-‘Arabȋyah wa al-Islȃmȋyah, 2001.

Al-Thabarsȋ, Abȗ ‘Alȋ al-Fȃdhil bin al- Hasan. Majma‘ al-Bayȃn fȋ Tafsȋr al-Qur’ȃn, jilid 2. Qum: Maktabah Ayȃt Allȃh al-Mar’asyȋ, 1333 H.

Al-Thabȃthabȃ’ȋ, Muhammad Husain. Tafsȋr al-Mȋzȃn, jilid 4. Teheran: Dȃr al-Kutub al-Islȃmiyyah, t.th.

Wilcox, Lynn. Wanita dan Alquran dalam Perspektif Sufi, terj. DICTIA dari judul asli, Women and the Holy Quran: A Sufi Perspective. Bandung: Pustaka Hidayah, 1998.

Al-Zamakhsyarȋ, Jȃr Allȃh Abȗ al-Qȃsim Mahmȗd bin ‘Umar. al-Kasysyȃf ‘an Haqȃ’iq Ghawȃmidh al-Tanzȋl wa ‘Uyȗn al-Aqȃwȋl fȋ Wujȗh al-Ta’wȋl, juz 2. Riyȃdh: Maktabah al-’Ubaikan, 1998.

Al-Ziriklȋ, Khair al-Dȋn Mahmȗd. al-A‘lȃm, juz 6. Beirȗt: Dȃr al-‘Ilmi li al-Malȃyȋn, 2002.

Al-Zuhailȋ, Wahbah bin Mushthafȃ. al-Tafsȋr al-Munȋr fȋ al-‘Aqȋdah wa al-Syarȋ‘ah wa al-Manhaj, juz 4. Damaskus: Dȃr al-Fikr al-Mu‘ȃshir, 1418 H.

Downloads

Published

2017-08-25

How to Cite

Norhidayat, N. (2017). THE ORIGIN OF WOMEN CREATION IN THE PERSPECTIVE OF SUFI COMMENTARY. Khazanah: Jurnal Studi Islam Dan Humaniora, 15(1), 1–22. https://doi.org/10.18592/khazanah.v15i1.1129

Issue

Section

Articles